واکاوی اثرات خوشه های صنعتی بر توسعه منطقه ای مورد پژوهی: خوشه های صنعتی سنگ منطقه کلانشهر اصفهان

علی­رغم شکل­گیری بزرگ­ترین منطقه تولید و فرآوری سنگ کشور در منطقه کلانشهری اصفهان در دهه­های اخیر (شامل چهار خوشه محمودآباد، نجف­آباد، دولت­آباد و خمینی­شهر) و وجود بحث­های شفاهی و غیرمستند گسترده درباره تأثیرات منطقه­ای آنها، کمتر بررسی دقیقی درباره این خوشه­ها به ویژه در ارتباط با نقش آنها در توسعه منطقه­ای اصفهان صورت پذیرفته است. با عنایت به این خلاء مطالعاتی در این مقاله هدف آن است تا میزان شدت اثرات خوشه های صنعتی سنگ منطقه کلانشهری اصفهان بر توسعه منطقه­ای و میزان مطلوبیت آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در این راستا از پارادایم روش­شناسی مختلط در این مقاله بهره گرفته شده است؛ ضمن اینکه برای جمع­آوری داده­ها از روش کتابخانه­ای و میدانی (از نوع پرسشنامه­ای) استفاده گردیده و برای این منظور با توجه به ویژگی­های جامعه هدف، روش نمونه­گیری چند مرحله­ای (مرحله نخست روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­بندی­شده برای تعیین حجم نمونه و روش نمونه­گیری سیستماتیک برای مشخص نمودن واحدهای مورد نمونه­گیری) انتخاب و بر این مبنا به 223 عدد از بنگاه­های خوشه­های صنعتی منتخب از بین 1115 بنگاه موجود در آن، مراجعه شده است. در ادامه نیز از فن تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم (به عنوان یکی از فنون مدل­سازی معادلات ساختاری) برای فهم میزان شدت تأثیرگذاری و از تکنیک تبدیل مقیاس خطی برای درک میزان مطلوبیت تأثیرگذاری خوشه­های صنعتی در توسعه منطقه­ای بهره گرفته شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که علی­رغم وجود پتانسیل تأثیرگذاری خوشه­های صنعتی منتخب بر توسعه منطقه کلانشهری اصفهان، این خوشه­ها در زمینه­های مختلف اقتصادی، اجتماعی و کالبدی هنوز دارای تأثیرگذاری بسیار مطلوب نبوده و این تأثیرگذاری در حد متوسط مانده است که این قضیه به همراه این مورد که برخلاف تصور خوشه­های مذکور بیشتر در توسعه اجتماعی منطقه تأثیرگذار بوده تا در توسعه اقتصادی و نیز اینکه خوشه ها بیش­تر بر مبنای ارتباطات درونی خود بنگاه­ها، جلوگیری از مهاجرت مدیران و سرمایه های فیزیکی به توسعه منطقه­ای کمک نموده است. بر مبنای ارتباطات برونی بنگاه­ها، جلوگیری از مهاجرت کارکنان و سرمایه انسانی، نهایتاً می­تواند منجر به این نتیجه شود که خوشه­های صنعتی سنگ منطقه کلانشهری اصفهان هنوز در مرحله جنینی توسعه می­باشد و از ویژگی های خوشه­های صنعتی به صورت نظری و آرمانی که تاثیرگذاری مطلوب و با شدت زیادی را برای منطقه دربرگیرنده خود ایجاد می­نماید، فاصله دارند.